begreep-ie

Bijgewerkt: 14 mei 2025

Opstaand, dof-week van 't lange gesnik, liet-ie de aardplek waar z'n lichaam 'n dauw had gedonkerd, achter zich. Hinkend, voorzichtig gaand, de gladdingen mijdend, liep-ie terug, dood-op, maar helder-rustig van denken, triestig zinnend wat-ie zou doen. Zoo fel, zoo krankzinnig-buldrend was z'n smart geweest, zoo groot was de afmatting geworden, dat-ie ademde als altijd, avond-moe dacht als altijd. Hij zou naar 't Toevluchtsoord voor onbehuisden, bij 't Casino gaan hij had nog tien cente. En dan morgen, as-ie wakker werd slapen zóú-ie, slapen zóo as-ie lee, slapen in één verdooving door , morgen as-ie de ouwe kracht weer had, zou-ie overleggen, besluiten. Z'n woede, z'n dolle bezetenheid, was-ie kwijt. In 't Park, tegen den grond, den ijzeren grond, krimpend, had-ie bij 't vizioen van 't vijftien-, zestien-, zeventien-jarig goor mannetje hoe oud-ie was, wist-ie niet 't oud-verlept kereltje dat dezelfde lippen gezoend had, dat ontuchtig 'r lichaam had bezeten, 's nachts op het bultig matras , in 't Park had-ie als 'n woest beest z'n mond langs de harde modderranden geschuierd, spoegend en kwijlend. De heete herinnering aan de lippen, de tanden die in bijslaap bij 'n broer hadden gelegen, most-ie van zich af braken, most-ie uit de slijmende na-voeling scheuren. Als Joozep bij 'm geweest was, had-ie 'm met den klauwenden greep van z'n handen geworgd, had-ie den nek van den jongen als 'n roofdier met groen-lichtende oogen besprongen, had-ie 'm met gil-lachende hakken den neus en den mond en den schedel vertrapt. Dat was voorbij. Dat kwam niet meer terug. Leeg van smart kon-ie nog enkel diep, eindeloos meelijden voelen, deed 't gebeurde als 'n verre huivering aan, als 'n vormloos ding, dat 'm in z'n rustige uitgeputheid nauwlijks meer kwelde. Nou begreep-ie volkomen. Nou zag-ie 'r doen, 'r kijken, 'r lachen in 'n tragisch, noodlottig verband. Tóen had-ie 'r 't allereerst ontmoet, bij Suikerpeer, 'r driestheidjes opgelet, zich gestooten an 'r oogen later in de hal van de school bij 'r brutaal terugkijken, 'r gemeenen lach, 'r leunen tegen de zuil, was ze al zonder weerstand geweest, hadden z'n handen klam-zweetig gebeefd later, op z'n kamer na 't heengaan van Saartje, h

Herman Heijermans - Diamantstad

'r Oogen, 'r trouwe blinde oogen stegen van uit hun bedenkende staring de oogen waarvan-ie elke bedoeling wist, de ouwe troebele oogen van wit en glazig pupillen-getast, zochten z'n gelaat. Zwak deinde 'r hoofd, als in aarzling of ze 'm góéd zag of hìj 't wel was of ze zich niet vergiste. Dan bleef ze zonder 'n ademtrilling 'm star in de oogen zien, met 'n aanhoudendheid en 'n schrikachtig verwijt, dat-ie in dwaze reflex steunend de hand op tafel lei. Ongeduldig, Druif van achterklap en ophitsing verdenkend 't was niet moeilijk 'n blinde vrouw in je macht te krijgen en in radsnelle ingeving meenend dat-ie 'r wel mals en giftigs verteld zou hebben van de bijeenkomst tóen in 't Park, van z'n heftige woorden om de stakers warm te houen glimlachte-ie valsch tegen den jood in de dikke jas. As 't mòst zou-ie 'm slaan. Hij kéék. Hij liet zich geen loer draaien. Druif verwrikte niet. Ontstemd en norsch keek-ie naar de punt van z'n laars, waaruit pettig 'n lipje boorde. 'n Stilte van felle vijandigheid groeide van hoofd tot hoofd. Boven stompte 't gescharrel van de kindren van Suikerpeer, die knikkers schenen te rollen. Toen gebeurde 'n eenvoudig ding, dat Eleazar deed verbleeken, dat zoo vinnig in z'n hersens snee, toch zoo simpel was, dat 't 'm in elk bewegen, in elke spanning, in elke geluiding bij bleef. De blinde, smakte 'r dorre handen op de leuning van den stoel, duwde zich op, stiet 'r stoof weg en schuw-plechtig van tast, den arm in wijzing vooruit, 't hoofd met de zilvergruisjes onder den bandeau geheel in de lichtbleeking van 't venster, de lippen in trillende proeving, ging ze op de deur toe. 'r Hand, plotsling in beving gegrepen, klapperde even tegen den kruk, alsof 'r iemand achter stond die aarzelde binnen te treden. Toetastend dan, wijd-opende ze de deur. De binnenplaats-kou, de kelderkilheid der muren, zoog om de voeten. En sidderend de hand heffend, klimmend langs 't verveloos grauw van den deurpost met 'r oude spinnepoot-vingers, bleef ze 'm schrikoogig aankijken, tot ze de plek waar de mezoesos gehecht was geweest, had bereikt. Nog voor 'r hand de spijker-groefjes belei, vóor ze dreigend inzwartte tegen 't grijs cement van den overzij-muur, begréép-ie. In 'n snijdende geheugen-flitsing, zag-ie zichzelf in den avondschemer staan, dien eersten nacht thuis uit Amerika, met Saartje op den arm hoe z'n vingers dezelfde plek beplukten hoe 't wetsrollen-hulsje gekringeld had in 't water bij 't kreng van den hond. Geen oogenblik had-ie 'r meer aan gedacht. In 'n verhit gevoels-opwellinkje was 't gebeurd. Nou, door 'r angstigen ernst, door 'r tragisch hande-gezoek, alsof ze iets dierbaars miste, hem van 'n grove schennis beschuldigde, hóórde-ie Saartje's geheimzinnig gepraat, met 't angstig "O, oomè!" , z

Herman Heijermans - Diamantstad