groepsleven

Bijgewerkt: 21 mei 2025

Toen ik Helene Servaes had gelezen stond het vast bij mij, dat ik met mijn kostbaar critisch inzicht zou gaan geuren een zonde tegen den bon ton? best! maar het niet te doen dan toch weer een beleediging van het nieuwe heiligje, Il Santo Egoismo; en als ik dan toch tusschen twee zonden kiezen mòet.... En ziedaar dus: het is nu precies vijf jaar geleden, dat ik in mijn studie over Robbers hem "den dichter-prozaïst der liefde bij uitnemendheid" onzer literatuur noemde, en, ei, ei! ik voelde en voel het nog zoo duidelijk: hoevelen zullen [p.69] toen wel niet binnenkamers om die "overdrevenheid" hebben geglimlacht: de Robbers van De Roman van een Gezin was juist toen pas zoo een heel andere gebleken dan die van Bernard Bandt, van Annie de Boogh; dat passievolle kunnen-beelden van het liefdeleven scheen zoo mèt de eerste jeugd verdwenen en plaats te hebben gemaakt voor het koeler vermogen van minder romantischen en bezadigden realist, beelder van economisch en familiaal groepsleven.... En intusschen! hoe heerlijk heb ik nu toch maar gelijk gekregen.... Want Helene Servaes is een sterker beelding van de alles-beheerschende liefde, dan Robbers tot nu toe geschreven had; van een liefde machtiger dan die van Annie de Boogh, in eene figuur grooter dan deze. Zoo ook de laatste wordt gedreven te doen wat zij doet, door haar hartstocht voor den beminden man, zij voelt zeer wel dat zij aldus slechts naar haar levensgeluk kan gaan en een rampzalig toekomstleven onvlucht; zij verlangt dan ook niets liever dan haar gevoel gehoorzaam te zijn. De eerste echter weet ten slotte zeer bepaald, dat zij door haar liefde voor den getrouwden man Fokkema ia het ongeluk wordt gestort en gretig verlangt zij, in volle overgave den goeden en lieven Lucas van der Marel te mogen behooren, en desniettemin ... haar ontzaglijke liefde beheerscht haar en drijft haar naar wanhoop en dood. Hier is een tragiek bereikt, die in dat andere passievolle werk werd gemist: die van den tè zwakken mensch in wien een elementaire natuurkracht opslaat als een vlam; de tragiek van een mensch, die nu eenmaal voorbestemd is, een "levende toorts" op het Nero-wreed natuurfeest te zijn. Hoezeer dan ook Robbers, met het scheppen van dit werk, tot de eigenlijke roeping zijner kunstenaarsnatuur is teruggekeerd, blijkt, dunkt mij, overduidelijk uit het feit, dat hij nu, ouder geworden, n

M. H. Van Campen - Over literatuur: Critisch en didactisch, tweede bundel