United States or Gibraltar ? Vote for the TOP Country of the Week !
Bijna altijd, zooals in Amsterdam, ging het initiatief uit van eene afdeeling van het liberale werkliedenverbond, en zelfs zijn orgaan was niet beveiligd voor de socialistische propaganda; want op dit tijdstip schreef Domela Nieuwenhuis, die weldra zich zou vertoonen als een woelgeest van den eersten rang, er zijne »Sociale brieven" in.
In de vorige eeu vestigde zich een Deen, Jacob Nyegaard geheeten, in Holland met der woon, en wel te Alkmaar. Deze verbastering van zynen naam mishaagde onzen Deen. Om dus te voorkomen dat deze verbasterde naam weldra volle gelding, als het ware burgerrecht zoude erlangen, zette hy het deensche Nyegaard in het hollandsche Nieuwenhuis om. Zyne afstammelingen voeren dezen naam nog heden.
De revolutionaire zaden, die er door den krachtigen ijveraar Domela Nieuwenhuis waren gestrooid, ontkiemden in korten tijd voldoende, zoodat in het vervolg van den veldtocht voor het algemeen kiesrecht de volksleider de vruchten kon plukken, doordat hij in 1887 met den steun der radicalen in het district Schoterland tot lid van de Tweede Kamer verkozen werd.
Hetzij Domela Nieuwenhuis ontmoedigd was door het succes van de parlementairen, bij de wettige verkiezingen van 1897, hetzij hij afstand wilde doen van zijne macht op het oogenblik, dat deze nog niet zonder beteekenis was, hetzij hij de twijfelachtige eer niet wilde hebben de machtige vereeniging die hij zelf had verwekt tot haar algemeene vernietiging te brengen, hij trok zich terug uit den Socialistenbond in Maart 1898, ondanks de smeekingen van zijne getrouwen, wierp zich in de armen van het anarchisme, waar hij naar overhelde sedert eenigen tijd en richtte een nieuw blad op: »De Vrije Socialist«, waarvan het eerste nummer 1 April 1898 verscheen.
Van de 5000 volgelingen, die zich toen onder zijn bestuur vereenigden, verliet ternauwernood een honderdtal hem, om zich te verbinden aan de S. D. A. P. Door Christiaan Cornelissen geholpen, die met hem redacteur was van »Recht voor allen", begaf Domela Nieuwenhuis zich aan de voortzetting van de Socialistische propaganda, door zuiver revolutionaire middelen.
Terwijl Troelstra en de gematigden langzamerhand iets van den onveranderden klassestrijd verzachtten en de strenge leer van Karel Marx veranderden in een hervormingsgezindheid naar omstandigheden, begaf zich Domela Nieuwenhuis geheel vervuld met het verlangen om de volksgunst te behouden en ongerust als alle menschen, die op het uiterste hunner gedachten gekomen zijn, meer en meer op de helling, die tot het meer of minder anarchistische geweld leidt.
In Meester Cornelis had hij een flinke praktijk, ook bij europeesche families, maar toch verliet hij die gaarne voor de vereerende regeeringsopdracht, om in 1903 als medicus deel te nemen aan de expeditie onder controleur Van Walcheren naar de Boven Mahakam op het voetspoor van Dr. Nieuwenhuis. In zijn boek »Onder de Dajaks" vertelt hij van den tocht.
Maar Domela Nieuwenhuis was op het internationale congres van Brussel in oneenigheid gekomen met Liebknecht en had langzamerhand verschil ontdekt tusschen de Duitsche Sociaal-Democratie en het Nederlandsche Socialisme. Het geschil werd verderfelijk, sloeg over in den Sociaal-Democratischen Bond, waar Van der Goes, Troelstra en Van Kol krachtig de Duitschers verdedigden.
Wie, na deze vluchtige voorstelling, zich geroepen voelt tot nadere kennismaking, zal vinden wat hij verlangt in het werk van dr. A. W. Nieuwenhuis In Centraal Borneo, of in zijn boek Quer durch Borneo, beide boeiende reisverhalen, met een overvloed van platen.
Zoolang wij er niet in geslaagd zijn om de godsdienstige menschen in onze rijen mee te voeren, zullen wij de zege over het kapitalisme niet behalen". Maar totnogtoe hebben deze belangrijke verklaringen in het geheel geen vat gehad op Roomsche werklieden. Zij herinneren zich terecht dat de vaders van het Socialisme in Nederland, Gerhard, Fortuijn, Domela Nieuwenhuis, enz., vrijdenkers waren.
Woord Van De Dag