United States or United Kingdom ? Vote for the TOP Country of the Week !
In 't kort zij gezegd, dat de verhouding van het Katholicisme tegenover de hekserij in de middeleeuwen anders was dan van het Protestantisme tegenover de hekserij in de 17e en 18e eeuw, zoodat deze beide niet met elkander zijn te vergelijken. In Engeland was 't o.a.
En die voelden zich verongelijkt, want als het kwam tot botsingen tusschen hen en de parmantige jongelieden uit den vreemde liet de magistraat gemeenlijk de volle zwaarte der wet op de burgerzonen neerdalen, ook al waren zij de aangevallenen, en de aanvallers gingen vrij uit. Kleinburgerlijke produktieverhoudingen en protestantisme bevorderen beide in hooge mate individualistische neigingen.
Hier kan Wouter zich onbelemmerd uiten en daardoor innerlijk groeien: tegenover de versteende godsdienstigheid van 't Protestantisme ontmoet hij daar Pastoor Jansen, die met beminnelijke, eenvoudige vroomheid en goedheid en zonder valsche verhevenheid zijn wonderlijk geloof aanhangt.
Ook zijn zij, terwijl bij dezen het protestantisme ingang vond, midden in het katholicisme en pausdom blijven steken. Zij waren altijd, zooals Sebastiaan Frank zegt: "een goed Roomsch, godsdienstig volk, dat gaarne bedevaarten doet, ook nu is het geen zeer hoffelijk volk, maar ruw in zeden en taal."
Zij had de menschen als zelfstandige producenten en als eenzame individuen tegenover elkander gesteld. Het toenemend abstrakt karakter van de verhoudingen der menschen tot elkaar en de toenemende eenzaamheid van den mensch spiegelde zich in de Godsidee van het protestantisme en van de 17de eeuwsche philosophie.
Het waren: een kleine fraktie der hoogere bourgeoisie, de breede middenstand en de volksklassen; verder een deel der intellektueelen, in de eerste plaats de jongere predikanten, die min of meer beïnvloed waren door de nieuwe ideeën van verdraagzaamheid en neigden tot het liberale protestantisme.
Het theïsme, dat in de engelsche achtiend'eeuwsche philosophie een groote rol speelde, en door Rousseau gepoëtiseerd en gepopulariseerd werd, was niet anders als de uiterste konsekwentie, vereenvoudiging en samenvatting van het protestantisme, de theologische uitdrukking van den voortgang der warenproduktie sedert de dagen der Hervorming.
In de stad aan het donkerblauwe meer, waar in de XVIde eeuw het kalvinisme geboren was de richting van het protestantisme die zich het scherpst en felst, in vorm en wezen, tegenover Rome had gesteld bleef het maatschappelijk en geestelijk leven zich geslachten lang in de banen bewegen, waarin de machtige greep van den grooten hervormer het had gestuwd.
Thomas, dit was slechts een teeken van Grotius' protestantisme, niet van dweperij of fanatieken haat tegen al wat roomsch was. Integendeel de roomsche wetenschap, als wij dit woord mogen gebruiken, was hem lief en bijzonder de wijsheid der "school". Even gelijk Erasmus, haatte Grotius wel het gefilosofaster der 15e en 16e eeuw, maar niet de wijsbegeerte van de meesters der 12e en 13e eeuw.
Het doet vreemd aan, zich die bescheiden tweederangsch-provinciestad voor te stellen, met de enkele dorpjes buiten haren wallen een onafhankelijken staat vormend, de fiere, zelfbewuste vertegenwoordiger van demokratie en protestantisme te midden van het katholieke feudaal-absolutistisch Europa.