United States or Jordan ? Vote for the TOP Country of the Week !
Het had er zulk een onweder doen losbarsten, dat de banden, die de verschillende elementen verbonden, verbroken waren en dat de meest-geavanceerden zich hadden teruggetrokken achter de leden van het bestuur aan, om met de Radicalen de partij der Vrijzinnig-democraten te vormen. De »Liberale Unie« had zich zoo goed of kwaad als het ging gereformeerd, maar de verdeeldheid was niet verdwenen.
Kuyper haar noemde, waarbij het kabinet het Hollandsche patriottisme in erge mate misnoegd maakte, doordat het, ten aanzien der vredesconferentie, een wijkende houding aannam ten aanzien van Transvaal en Oranje-Vrijstaat, die toen gewapend stonden tegenover Engeland; waardoor het mede tengevolge van de scheuring der vrijzinnig-democraten gebeurde, dat het niet meer dan 40 stemmen ter linkerzijde bezat, deed zich eene gebeurtenis voor, waarbij de strijd der partijen en het gedruis der politiek wegstierf.
Zij waren gereeder van gedachten, dit beslissende gebaar niet te zullen maken, want men gevoelde reeds, zooals een van hen, de heer Van Houten, later erkende, dat voor hen het beste was de Roomsche Kerk en hare bondgenooten te bestrijden. »Men moest vóór alles«, zoo trachtte de heer De Louter te bewijzen, »zich vrijmaken van de clericale heerschappij, die werkelijkheid was, terwijl de socialistische heerschappij slechts een hersenschim is«. Voor het oogenblik bepaalden zij zich er toe hun eventueelen steun aan de Unie-liberalen en zelfs aan de Vrijzinnig-democraten toe te zeggen.
Na de breuk met de Vrijzinnig-democraten behield zij slechts in 1901, 49 kiesvereenigingen met 7218 aanhangers en 360 buitengewone en beschermende leden. Die achteruitgang werd gevoeld. Terzelfdertijd onderging het aantal hunner afgevaardigden eenzelfde lot; van de 32 van 1897 bleven er slechts 20 in 1901 over.
De algemeen-bekende vooruitschuiving van de »Liberale Unie" naar den kant van den Vrijzinnig-democratischen Bond was niet goed opgenomen en tusschen Vrij-liberalen en Vrijzinnig-democraten heerschte een kwalijk verscholen vijandschap.
De vrijzinnig-democraten, het is waar, wachten zich wel om deze verwantschap en deze logica toe te stemmen, die hen doet overhellen naar de sociaal-democratie en zij versterken zoo goed mogelijk den scheidsmuur.
Het was de partij der Vrijzinnig-democraten, die openlijk naar één harmonisch en democratisch geheel streefde, dat de geheele natie zou omvatten, die eensgezind zou werken aan de handhaving van de onafhankelijkheid des lands en aan het respect voor zijn grondgebied. Deze theorieën waren de voorwaarde van samenwerking met de Liberale Unie geweest.
Men was het dus onder de Liberalen over het verkiezingsprogram niet eens en ook niet over de indeeling van de te veroveren zetels in de Tweede Kamer. De Oud-liberalen spraken openlijk hun voornemen uit om tegenover sommige Vrijzinnig-democraten hun eigen candidaten te stellen; en deze laatsten dreigden met weerwraak.
Nog anderen hebben zich op de grenzen van het socialisme geposteerd, waarvan zij slechts gescheiden zijn door een denkbeeldigen muur, die bij het minste zuchtje omvergeworpen wordt. Alzoo vinden wij ter rechterzijde de oud-liberalen, ter linkerzijde de vrijzinnig-democraten, en de vooruitstrevende liberalen in 't midden.
De Liberalen van allerlei nuanceeringen van de Conservatieven tot de Vrijzinnig-democraten waren niet instaat een zuiver concentratie-ministerie samen te stellen. Het gewicht der gematigden bood wel het voordeel om dat van de geavanceerden in evenwicht te houden op de spil der Liberale Unie, maar hun gezamenlijke krachten omvatten slechts 45 afgevaardigden.
Woord Van De Dag