United States or Republic of the Congo ? Vote for the TOP Country of the Week !
Zoo vindt men in den Nieuwen Doctrinael dezelfde verlichte opvatting omtrent de beteekenis van beelden die wij reeds vroeger hebben aangewezen en eene uitvoerige beschouwing van de verhouding tusschen den berouwvollen, boetaardigen zondaar en God . In den Dietschen Doctrinael en den Spiegel der Zonden wordt gehandeld over de "caritate" en de verdere verhouding tusschen God en den mensch.
In den Dietschen Doctrinael vinden wij een hoofdstuk "Van der Godheit" en "noch subtijlre van Gode", in der Leken Spieghel een paar hoofdstukken "van Gods wesene" en "van den wesene der zielen", doch wat beteekent dat viertal tegenover de honderde hoofdstukken van anderen aard?
Vgl. hierover VANDERKINDERE'S Siècle des Artevelde o.a. p. 185, 112, 126-130; BLOK a.w. II, 8 vlgg.; PlRENNE a.w. Ged., bl. 211, vs. 344-5. Vad. Mus., I, 76. In zijne Brabantsche Yeesten, V, 415 vlgg. Vgl. Siècle des Artevelde; het "papegoy schieten" ao 1361 in de Cameraars-Rek., III, p. 15; Nieuwe Doctrinael, 793-5, 1720-4; EBBINGE WUBBEN, Over Mnl. Mr.
Er is veel over getwist, schrijft de samensteller van den Dietschen Doctrinael, welk dier twee het best zou zijn.
Zelf is hij blijkbaar geneigd het Werkend Leven hooger te stellen; immers dat is "vele meerre arbeit"; de schouwer doet niets anders dan dat hij "zijnen Schepper liefheeft". Wat hem echter weerhoudt aan het Werkend Leven den voorrang te geven is, dat degelijke geleerden het Schouwende Leven hooger gesteld hebben; bovendien, CHRISTUS zeide immers van MARIA, dat zij het beste deel gekozen had; zoo komt de auteur van den Doctrinael niet tot eene slotsom.
De Dietsche Doctrinale beperkt zich in hoofdzaak tot eene uiteenzetting van deugden en ondeugden; de Nieuwe Doctrinael verbindt met zijne beschouwing van doodzonden en geboden eene scherpe zedenhekeling van alle standen; de Spiegel der Zonden staat dichter bij den Nieuwen dan bij den Dietschen Doctrinael, doordat hij waarschijnlijk berust op eene Latijnsche verhandeling over de zeven doodzonden en met die stof zedenhekeling verbindt; anders echter dan JAN DE WEERT heeft de "simpele clerc" zijne waarschuwingen en raadgevingen toegelicht door tal van "exempelen", "ware of verdichte verhalen, waaruit iets te leeren viel," die in de geschiedenis der wereldliteratuur zulk eene belangrijke rol hebben gespeeld . Echter richt ook de bewerker van den Spiegel der Sonden zijn blik niet zelden op zijne omgeving en op misbruiken, die hij zelf moet hebben waargenomen.
Dit karakter spreekt zich uit ook in de titels dezer werken: een doctrinael is een leerboek, inzonderheid van practische moraal; Spiegel der Zonden spreekt voor zich zelf. JAN DE WEERT noemde zijn werk in den tekst: "Spieghel der Zonden of Doctrinael", en de middeleeuwsche titel vóór den aanvang luidt: "Hier beghint een goet boec van den VII. doetsonden ende van den X gheboden."
Het algemeen karakter van deze werken der tweede soort leeren wij al dadelijk kennen uit dit drietal: Dietsche Doctrinael, in 1345 door een onbekend dichter te Antwerpen voltooid; Nieuwe Doctrinael, samengesteld, misschien in 1351, door JAN DE WEERT, chirurgijn te Yperen; Spiegel der Zonden, het werk van een Westvlaamsch dichter der 14de eeuw . Alle drie zijn leerboeken van practische zedekunde; zij geven eene uiteenzetting der onderscheidene deugden en ondeugden, van de middelen waardoor men de deugden kan aankweeken en de ondeugden tegengaan; de twee laatste lichten dat alles gaarne toe met voorbeelden, zij wijden zich zoowel aan den opbouw van het persoonlijk zedelijk leven als aan dien van het huiselijk en burgerlijk leven.
Over de twee eerste vgl. TE WINKEL i.v. Van den Nieuwen Doctrinael gaf J. KOOPMANS een boeiend overzicht en goede karakteristiek in Tweem. Tijdschr. van Jan. 1901. VERDAM a.w. Een degelijk overzicht daarvan danken wij aan VERDAM; vgl. a.w. II, LI vlgg. Vgl. vs. 5645 vlgg.; 11563 vlgg., 11683, 11964; 12159 en voorts de plaatsen door VERDAM aangewezen in zijne Inleiding, bl.
Door dat karakter sluit dit werkje zich aan eenerzijds bij den Dietschen Catoen uit vroegeren tijd en bij eenige andere gelijktijdige: het Doctrinael savage, die Bouc van Zeden en Van Zeden .
Woord Van De Dag