United States or Solomon Islands ? Vote for the TOP Country of the Week !
Bij sommige gelegenheden heeft men in die literaire abdijen eigengemaakte komedies opgevoerd in de trant van Terentius en Plautus, soms met een kristelik morele tendens, gelijk die welke een voorname Saksiese non, Hroswitha in het klooster te Gandersheim schreef, soms zeer wereldse Amphitryon-intriges en verleidingsgeschiedenissen, gelijk die welke aan een der klerken van Blois worden toegeschreven.
Via Byzantium werd waarschijnlik ook wel de roman »Van de zeven wijze meesters" bekend de geschiedenis van een prins wiens stiefmoeder hem eens vergeefs tracht te verleiden en hem daarna bij de koning aanklaagt; nu vertellen zeven wijzen elk op hun beurt een geschiedenis die alle daarop neerkomen hoe gevaarlik een overijlde bestraffing is, terwijl de geslepen koningin verhalen doet met een juist tegenovergestelde tendens.
In het Kristendom is er toch reeds van huis uit een tendens die de banden der maatschappij en van de familie losser maakt; die tendens wees de enkeling op zich zelf aan en leerde hem dat de zaligheid van zijn eigen ziel het enige is dat hij steeds voor ogen moet hebben, en dat hij zich alleen door eigen verdienste kan verwerven.
Indien de tendens tot voortdurende ontwikkeling der organismen de eenige was, die invloed had op de dierlijke vormen en lichaamsdeelen, zouden deze overal zeer regelmatig samengestelder worden. Maar verre van dien: de natuur is gedwongen om wat zij volbrengt overal te onderwerpen aan den invloed der omringende omstandigheden, die hare voortbrengselen in allen deele doen varieeren.
Indien men dat gedaan had, indien men den vooruitgang in samenstelling beschouwd had vanaf het eenvoudigste dier tot den mensch toe, alsmede het achtereenvolgens verkrijgen van bijzondere nieuwe organen, hoe de behoeften, eerst nog in zeer gering, later in groeiend aantal den tendens tot hen bevredigende handelingen hebben meegebracht, hoe de geregeld en versterkt uitgevoerde handelingen de ontwikkeling van de haar volbrengende organen hebben veroorzaakt; hoe de beweging-wekkende kracht bij de laagste dieren buiten hen kan gelegen zijn en hen inmiddels toch bezielen.
En een duidelik Anglikaanse tendens beheerste het gehele gedicht; de Britse kerk heeft te bogen, èn op een bizonder hoge ouderdom en een bizondere heiligheid, geheel onafhankelijk van de Paus te Rome.
D. D. heeft een goeden kijk op zijn boek gehad: inderdaad maakte het hem in enkele maanden tot een beroemd man. Het viel niet alleen buiten alle in Holland beoefende genres, ook de strekking was nieuw. Tendens romans waren ook in ons land tot vervelens toe geschreven; nooit echter was uit verontwaardiging en geestdrift een kunstwerk geboren van zoo zuiver gehalte als de Max Havelaar.
Maar ontroerde mij het eerste alleen als een schoon, maar onmiskenbaar verzonnen verhaal met een onreëele tendens: de navolging van het onbereikbare; het tweede stond vóór mij als een geweldige wereld van werkelijkheden die voor alle zoekend verlangen overal stevig houvast scheen te bieden. En in Spinoza zag ik den mensch die werkelijk voorbeeldig, wijl werkelijk navolgbaar, was.
Woord Van De Dag