gemengd-gehuwden

Bijgewerkt: 11 mei 2025

Zoals bekend hebben verreweg de meeste "gemengd-gehuwden" de oorlog overleefd zonder onder te duiken. Een enkel "gemengd-gehuwd" echtpaar waagde het zelfs een Joods familielid bij zich te laten onderduiken. d. Schmidt en Rauter "Het bevolkingsregister beslist". Maar hoe zat het dan met de toezeggingen, gedaan door Schmidt en Buhner?

Johan M. Snoek - De Nederlandse kerken en de joden, 1940-1945 : De protesten bij Seyss-Inquart, hulp aan joodse onderduikers, de motieven voor hulpverlening

Deze deelde hem mee dat de Christen-Joden die voor 1 januari 1941 gedoopt waren, van deportaties zouden worden vrijgesteld en dat aan verzachting der maatregelen voor gemengd-gehuwden nog gewerkt werd. Schmidt verzocht ds. Dijckmeester, een en ander aan de ondertekenaars van het telegram mee te delen. Op 15 juli vergaderde de Hervormde Synode.

Johan M. Snoek - De Nederlandse kerken en de joden, 1940-1945 : De protesten bij Seyss-Inquart, hulp aan joodse onderduikers, de motieven voor hulpverlening

Heeft het allemaal iets geholpen? Misschien wel. In ieder geval hebben de meeste "gemengd-gehuwden" het Duitse schrikbewind overleefd. Maar men was bezorgd voor reacties vanuit de Nederlandse bevolking. Ook het feit dat een nederlaag voor Duitsland zich steeds duidelijker aftekende, heeft ongetwijfeld een rol gespeeld. DE Joden-CHRISTENEN a. Duitse beloften

Johan M. Snoek - De Nederlandse kerken en de joden, 1940-1945 : De protesten bij Seyss-Inquart, hulp aan joodse onderduikers, de motieven voor hulpverlening

Daartoe behoorden de "gemengd-gehuwden". Er waren er in Nederland ruim 12.000, waaronder ongeveer 1500 mannen en ruim 1000 vrouwen die geen kinderen hadden, De kinderloze gemengd-gehuwden moesten naar Westerbork gevoerd worden, maar wat betreft de overige gemengd gehuwden diende er "naar vrijwillige sterilisatie gestreefd te worden", aldus W. Harster, bevelhebber van de Sicherheitsdienst.

Johan M. Snoek - De Nederlandse kerken en de joden, 1940-1945 : De protesten bij Seyss-Inquart, hulp aan joodse onderduikers, de motieven voor hulpverlening

Het was een dilemma dat ook gold voor de "gemengd-gehuwden". Een ander punt van overweging kon zijn: er zijn te weinig onderduikadressen beschikbaar; welnu, mag ik, die tot een tenminste enigszins beschermde groep behoor, de onderduik-plaats innemen van iemand, die anders geen enkele bescherming heeft?

Johan M. Snoek - De Nederlandse kerken en de joden, 1940-1945 : De protesten bij Seyss-Inquart, hulp aan joodse onderduikers, de motieven voor hulpverlening

Men proeft er, evenals in het protest tegen de sterilisatie, sterke gevoelens van verontwaardiging in. Toen het leek alsof de Rijkscommissaris zich aan eenmaal gedane beloften zou onttrekken, kwamen de Kerken nogmaals op voor de "gemengd-gehuwden", in een brief gedateerd 17 maart 1944, en op 1 april 1944 zonden ze een telegram, diezelfde dag nog gevolgd door een uitvoeriger brief.

Johan M. Snoek - De Nederlandse kerken en de joden, 1940-1945 : De protesten bij Seyss-Inquart, hulp aan joodse onderduikers, de motieven voor hulpverlening

Er valt nauwelijks aan te twijfelen of de Protestantse Joden, en ook de "gemengd- gehuwden", zouden ten slotte gedeporteerd zijn als Hitler de oorlog gewonnen had. Maar Hitler verloor en de "gemengd-gehuwden" bleven voor het grootste gedeelte in leven. Uiteindelijk kwamen er ruim 400 Protestantse Joden-Christenen terug naar Nederland. Zij hadden het overleefd.

Johan M. Snoek - De Nederlandse kerken en de joden, 1940-1945 : De protesten bij Seyss-Inquart, hulp aan joodse onderduikers, de motieven voor hulpverlening