United States or Lebanon ? Vote for the TOP Country of the Week !
Terzelfder tijd dat zij zich stelden tegen het clericalisme en tegen de godsdienst-oorlogspolitiek, die naar zij zeiden gepredikt was door het gouvernement, legden zij er zich op toe om de oude strijd tusschen Protestanten en Roomschen aan te wakkeren.
Zoo kwam het uit en met een goed-bewaard wachtwoord gaf zij haar partijgenooten vrijheid om te stemmen zooals zij dat wilden, zelfs vóór de Oud-liberalen, de meest-burgerlijke en conservatieve partij. Zoo vormde de geheele linkerzijde slechts één enkel bloc, zich richtende tegen het clericalisme en de Christelijke politiek, verpersoonlijkt door de regeering van Dr. Kuyper.
Tusschen deze beide gevaren heen en weder bewogen, namelijk tusschen het socialisme en het clericalisme, slaagden de oud-liberalen, die door een voorzichtige gelegenheidspolitiek het liberale stelsel met de eischen des tijds trachtten overeen te brengen, er slechts in een nuttigheidspolitiek te voeren. Niet, dat het hun aan wijsheid en beleid ontbrak.
Het bestond uit de progressisten van de »Liberale Unie", die democratische maatregelen vroegen; de Unionisten in de richting van de Sociaal-democraten, voorafgegaan door de rumoerige groep, weinig in aantal, van Radicalen, en achter haar lieten zij de achterblijvers, de »oud-liberalen", die trachtten naar vergeving voor hunne vadsigheid op sociaal gebied door hun vuur tegen het clericalisme.
Van Houten liet zich van de hoogte van de regeeringstafel dit totnutoe in Nederland ongehoorde woord uit den mond vallen: »Alle liberalen in het gelid tegen het clericalisme«. Deze oorlogskreet, uitgeroepen door een minister die pas de kiesrechthervorming had afgedaan, weerklonk langen tijd in het land.
De heer Goeman Borgesius was evenwel niet van deze gedachte en daarom trachtte hij tegenover het clericalisme de linkerconcentratie te herstellen, die bij de vorige verkiezingen er in geslaagd was het gevreesde Kuyper-regime van de baan te schuiven, hetwelk hij het grootste ongeluk achtte dat ons treffen kan. Maar die taak ging met groote moeilijkheden gepaard.
Er is een ander, dat hun meer aan de orde van den dag en verschrikkelijker toeschijnt, het is n.l. wat Gambetta in deze woorden omschreef: »Het maatschappelijk gevaar, dat is het clericalisme". Dat is de formuleering, die in het bizonder de heer Van Houten tot de zijne gemaakt heeft en die hij ontwikkelde met voortdurende vijandschap.
Hij noemde haar het clericalisme van den tegenovergestelden zin; constateerde dat de liberale partij zonder blikken of blozen de partij van het ongeloof was geworden, en vroeg zich af, zonder zich nu veel van het antwoord in te beelden, òf niet een liberalisme mogelijk was dat beter zorgde voor de godsdienstvrijheid dan die treurige en verbasterde vrijheid door de modernen gesteld.
Het zijn echter niet dan uitnemende personen, naar wier schoone taal men met eerbied luistert, zonder een oogenblik te denken ze in werkelijkheid om te zetten; die de beweging niet meer beheerschen, maar zich tevreden stellen met ze van verre te volgen, en wien het niet dan met groote moeite gelukt, dat hun liberale, meer-geavanceerde broeders de langzaamheid van hun gang hun vergeven terwille van hun ijver tegen het clericalisme.
Woord Van De Dag