United States or Latvia ? Vote for the TOP Country of the Week !
Ongelukkig voor de experimenteele filosofie van het vrouwmensch, aan wier zorgen Oliver Twist was overgeleverd, werd de toepassing van haar systeem gewoonlijk door eenzelfde resultaat gevolgd; want juist op het oogenblik, dat één der kinderen zoover was, in het leven te kunnen blijven bij de kleinst mogelijke hoeveelheid van het slapste voedsel, gebeurde in negen van de tien gevallen het schandelijke òf dat het ziek werd door gebrek en koude, òf het viel door zorgeloosheid in het vuur, òf werd per ongeluk half gesmoord; in elk van welke gevallen het arme kleine wezentje gewoonlijk naar de andere wereld werd opgeroepen om daar vergaderd te worden tot zijn vaderen, die het in deze wereld nooit gekend had.
De daarop volgende »zedelijke liederen« zijn al evenmin aantrekkelijk; zij geven zinnebeeldige voorstellingen van deugden en ondeugden volgens de opvattingen van een schoolsche filosofie.
Als ys viel deze zonderlinge Gerritsche filosofie onzen Wouter op 't gemoed. Beschaamd sloot-i den zolder, en begaf zich naar beneden met Gerrit, die hem verzocht niet te verklappen dat-i op den bovensten zolder geweest was. Want, zeid-i: Dan sturen ze m'n op boodschappen uit. En daar ik styf van rimmetiek ben ... kyk, m'n duim is er krom van, en dus ... loopen kan ik niet, dat zieje wel!
En waar zijn die?" Hierop geeft Tolstoi het volgende antwoord: "Die gronden kunnen gevonden worden in: religie, filosofie, ervaring en historie," hetgeen hij op de volgende wijze toelicht: "In den tegenwoordigen tijd, nu de godsdienst slechts zoo'n gering deel uitmaakt van onze beschaving, kan hij voor het jonge geslacht niet als dwangmiddel worden gebruikt.
Franciscus van den Enden, een hoogst bekwaam man doch berucht vrijgeest, die een gunstig bekende en druk bezochte Latijnsche school bestuurde. Spinoza, die tot dusver slechts de Joodsche wetenschappen beoefend had, werd door hem in het Latijn onderwezen en tevens grondig ingewijd in de filosofie van Descartes en de verschillende natuurwetenschappen.
Die natuurkinderen, waarmede de oppervlakkige, door en door onwetenschappelijke filosofie der vorige eeuw zoo ontzaglijk veel op had, staan, uit een zedelijk oogpunt, onbegrijpelijk laag. Liefde, vriendschap, de tedere banden der familie, en al die hoogere aandoeningen en gevoelens, die wij als den mensch ingeschapen beschouwen, zijn voor hen goeddeels onbekende klanken.
"Deze algemeene, doch zich zelf tegensprekende gedachte loopt door de geheele filosofie; algemeen, omdat allen meer vrijheid voor de school verlangen; zich zelf tegensprekend, omdat ieder paedagoog de wet stelt die op zijne eigen theorie is gegrond, en daarmee een hinderpaal is voor de vrijheid.
Met dezen sleutel en bijgelicht door de kennis der Thomistische filosofie zal hij tot heel wat Danteske duisterheden den toegang vinden.
Maar dat lukte slecht. Hij voelde zich onwetend; wat hij wist, had hij bij stukken en brokken opgeraapt; overal waren gaten. Nu besloot hij, flink systematisch te gaan studeeren en stelde een plan van werkzaamheden op. Hij verdiepte zich in de filosofie, leerde Descartes, Mallebranche, Locke, Leibnitz kennen, hetzij in hun oorspronkelijke werken of uit handleidingen.
Wat zijne filosofie betreft, die vond Herzen dikwijls zwak, onduidelijk en nietsbewijzend." Eene dochter van Herzen, die echter slechts eene vage voorstelling van deze samenkomsten heeft, verschafte ons nog de volgende kleine aanteekening. "Als klein meisje las en bewonderde ik de werken van Tolstoi.
Woord Van De Dag