Ocius erroris culpam, deflendaque fata 260 Ductori pandunt, atque arma vetantia pugnam. Cetera Paulus habet dextro certamina cornu. His super insidias contra Nomadumque volucrem 275 Scipiadæ datur ire manum; quæque arte dolisque Scindent se turmæ, prædicit spargere bellum.

Aeneas Rutulum Sucronem, ea prima ruentis pugna loco statuit Teucros, haud multa morantem excipit in latus et, qua fata celerrima, crudum transadigit costas et cratis pectoris ensem. Turnus equo deiectum Amycum fratremque Dioren, congressus pedes, hunc venientem cuspide longa, hunc mucrone ferit curruque abscisa duorum suspendit capita et rorantia sanguine portat.

Olli permulcens genitor caput, oscula libat, Adtollitque animos hortando, et talibus implet: 105 «Gens recidiva Phrygum Cadmeæ stirpis alumnos Fœderibus non æqua premit: si fata negarint Dedecus id patriæ nostra depellere dextra, Hæc tua sit laus, nate, velis! age, concipe bella Latura exitium Laurentibus! horreat ortus 110 Jam pubes Tyrrhena tuos; partusque recusent, Te surgente, puer, Latiæ producere matres.» His acuit stimulis; subicitque haud mollia dictu: «Romanos terra atque undis, ubi competet ætas, Ferro ignique sequar, Rhœteaque fata revolvam. 115 Non Superi mihi, non Martem cohibentia pacta, Non celsæ obstiterint Alpes, Tarpeiaque saxa.

Neque ego hanc abscondere furto speravi -ne finge -fugam, nec coniugis umquam praetendi taedas, aut haec in foedera veni. Me si fata meis paterentur ducere vitam auspiciis et sponte mea componere curas, urbem Troianam primum dulcisque meorum reliquias colerem, Priami tecta alta manerent, et recidiva manu posuissem Pergama victis.

Tum senior Nautes, unum Tritonia Pallas quem docuit multaque insignem reddidit arte, haec responsa dabat, vel quae portenderet ira magna deum, vel quae fatorum posceret ordo; isque his Aenean solatus vocibus infit: 'Nate dea, quo fata trahunt retrahuntque, sequamur; quidquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est.

Te quoque magna manent regnis penetralia nostris: hic ego namque tuas sortes arcanaque fata, dicta meae genti, ponam, lectosque sacrabo, alma, viros. Foliis tantum ne carmina manda, ne turbata volent rapidis ludibria ventis; ipsa canas oro. Finem dedit ore loquendi.

Primitiae iuvenis miserae bellique propinqui dura rudimenta et nulli exaudita deorum vota precesque meae! Tuque, O sanctissima coniunx, felix morte tua neque in hunc servata dolorem! Contra ego vivendo vici mea fata, superstes restarem ut genitor. Troum socia arma secutum obruerent Rutuli telis!

Nec veni, nisi fata locum sedemque dedissent, nec bellum cum gente gero: rex nostra reliquit hospitia et Turni potius se credidit armis. Aequius huic Turnum fuerat se opponere morti. Si bellum finire manu, si pellere Teucros apparat, his mecum decuit concurrere telis: vixet, cui vitam deus aut sua dextra dedisset. Nunc ite et miseris supponite civibus ignem. Dixerat Aeneas.

'Nunc age, Dardaniam prolem quae deinde sequatur gloria, qui maneant Itala de gente nepotes, inlustris animas nostrumque in nomen ituras, expediam dictis, et te tua fata docebo.

Turnus adest medioque in crimine caedis et igni terrorem ingeminat: Teucros in regna vocari, stirpem admisceri Phrygiam, se limine pelli. Ilicet infandum cuncti contra omina bellum, contra fata deum perverso numine poscunt, certatim regis circumstant tecta Latini.