United States or Faroe Islands ? Vote for the TOP Country of the Week !
Ani Gat Rizal ay dahil sa inísip marahil n~g m~ga Tagarito na ang Dios na Maycapal n~g sangsinucob ay hindi nan~gan~gailan~gan n~g gayong tahanan ó n~g m~ga pang-libang at pangpalupag-loob, dahil sa Siya'y laging matuid at pantás at hindi nagbabago dalá n~g canyang pagka Dios.
Ñguni,t, sasabihin co, pó, sa inyo, na cung inaabot nang aquing sariling pag-iisip, at sa pinagmamasdan co sa mañga tagarito ma,t, sa taga ibang bayan dito sa habang buhay cong ito,i, tila, pó, aco,i, nasasacatouiran at catotoohanan; caya, pó, hangan macacayanan co, ay pagbabaualan co,t, hindi co, pó, pahihintulutan ang aquing mañga anac, at ibang mañga camag-anac at caquilala, na mag-aral sila nang uicang castila, ó iba cayang carunungang di bagay at ucol sa canilang calagayan at pagcaindio . Ang cauicaan co, pó,i, para nang nariñgig cong madalas sa aquing amba.
Ang catapusan na pinakahuling araw n~g pagsisiyam, ay tila anyayahan na dahil sa higit na sa chaá at ang katunaya'y hapunan na n~ga; dapatwa't ito'y sanhi n~g ugali n~g kalahatan dito na ang ano mang bagay ay niwawakasan n~g mainam, at sa ganito'y lalong sumasaya dahil sa siyang huling araw, at sapagka't ang Tagarito ay walang ugaling magwalang kibo na di paghandaan ang m~ga panauhin ay sinapantaha ito n~g m~ga taga ibang lupain an isang pistahan ó sáyahan.
Ang m~ga alipin ito ay siyang pinakamalaking yaman n~g m~ga tagarito, dahil sa nákakatulong silang malabis sa kanilang n~ga bukira't hanap-buhay, at ang m~ga ito'y naípagbibili't náípagpapalit n~g isang pan~ginoon sa ibang pan~ginoon, n~g isang bayan sa ibang bayan, n~g isang lalawigan sa ibang lalawigan at n~g isang pulo sa ibang pulo.
Ang pagkakáganitó marahil ay sapagka't galing sa iba't ibang dako n~g Kamalayahan ang m~ga tagarito at inugali n~g isa't isa ang pananamit sa kanikanyang bayang pinangalin~gan. Ang sa m~ga maginoo'y kulay-pulá at sa India pa nangagaling.
Ang m~ga tagarito, ani Rizal, na di lubhang alan~gan sa m~ga taga Marianas tungkol sa pagdadagat ay dí lamang dí nasulong, kungdí naurong pa sa katalinuang ito, at kung baga man anya't n~gayo'y nakagágaw
Bagay naman sa pinangalin~gan ay masasabi nating wala n~g iba kundi ang m~ga kalapit lupain At dito naman sa m~ga kalapit lupain ay wala n~g ibang masasapantaha, liban sa m~ga lupang nasa dakong timog, na dili iba't ang kamalayahan dahil sa siyang m~ga tan~ging bayan na kahuad sa kulay tikas at anyo, kakapatid sa wika at kaayon sa halos lahat n~g ayos at paraan n~g pamumuhay n~g m~ga Tagarito.
Pagcasagot nang ganito ni tandang Basio, ay lumapit siya sa ilao, binuclat niya ang casulatan, pinahiran nang paño ang caniyang mata, suminga nang caunti, tumic-him pang dahan-dahan, at binasa niyang tuloy itong manga susunod, na isinalin co dito sa papel , na ualang culang at ualang labis: Buhay nang isang mag-anac na tagarito sa Tanay.
Ñgayo,i, naquiquita co, na dito sa Maynila,i, naririto ang civilizacion . Ñgayo,i, naquiquilala co, na ang ating mañga ugali diyan sa ating bayan, ay malayong-malayo sa mañga ugali nang tauong civilizado . Caya ang pananamit, ang pañguñgusap, ang paqiquipagcapouatauo, ang mañga quilos, at ang iba,t, iba pang asal nang mañga tagarito,i, malayong-malayo sa naquiquita nati,t, inaasal diyan sa canitang bayan.
¿At ano ang ibig mo n~gayon? ang itinanong na casabay ang sa canya'y pagtalicod. ¡Ay! among, sabihin po ninyo sa akin, alang-alang sa Dios, cung ano caya ang dapat cung gawin; sa tuwi na'y nagbibigay ang among n~g mabubuting m~ga hatol.... ¿Sino ang may sabi sa iyo? Hindi icaw tagarito.... ¡Nakikilala ang among sa boong lalawigan!